Yasin Şen Yazdı: Aşık Köroğlu

Köroğlu, hikâyelerde elinde sazıyla yeri geldiğinde türküler söyleyen bir ozandır. Özellikle koçakları bir yere gittiğinde, bir güzelle karşılaştığında, zorda kaldığında ve meramını anlatmak istediğinde Köroğlu sazına davranır. Onun koçakları, oğulları ve eşleri de zaman zaman sazıyla kendilerini ifade eden kahramanlar olarak burada karşımıza çıkarlar.

Bunca şiire rağmen Âşık Köroğlu yaşamış mıdır? Yaşamışsa o kimdir?

Yukarıda Özdemiroğlu Osman Paşa’nın İran seferi için bir koşma söyleyen ve onun Tebriz’de vefatı üzerinde bir ağıt yakan Köroğlu’ndan söz edilmişti. Hatta Cahit Öztelli’nin Köroğlu’yla ilgili çalışmasında onun Âşık Köroğlu’na ayrı yer verişinden ve bir cönkte onun on yedi adet şiirini bulduğundan söz edilmişti.

Özellikle Özdemiroğlu Osman Paşa’yla ilgili manzumeleri, Âşık Köroğlu’nun hem yaşadığını hem de yeniçeri ordusunda görev aldığını gösteren delillerdendir. Öte yandan hikâye kahramanı Köroğlu’nun elinde sazıyla karşımıza çıkması ve onun adına söylenen şiirler bu meseleyi biraz karmaşık hâle getirmektedir. Burada şunu ifade edelim ki, yüzlerce yıllık bir süreçte âşıklık geleneği içerisinde kendisine çok önemli bir yer edinen Köroğlu anlatılarında karşımıza çıkan Köroğlu tapşırmalı koşmaların en azından bir kısmının kahramanımız tarafından söylenmediği açıktır. Bu durumda bazı çalışmalarda bu manzumelerin net bir şekilde ona aitmiş gibi gösterilmesi ve bu şiirlerden seçmelere yer verilmesi pek doğru bir tercih sayılmaz. Bu şiirlerin en azından “Köroğlu adına söylenen şiirler” başlığı ile verilmesi ve kabul edilmesi kanaatimizce daha doğrudur.

Köroğlu adına söylenen şiirler oldukça başarılıdır. Bu şiirler yüzlerce yıl okunmuş, cönklere ve mecmualara kaydedilmiştir. Ayrıca âşıklık geleneğinde Köroğlu’nun pîr olarak kabul görmesi, icra ortamlarında öncelikle ona ait türkülerin okunması da oldukça önemlidir. Köroğlu’nun şiirleriyle ilgili Cahit Öztelli’nin şu değerlendirmelerini burada paylaşmak istiyoruz:

“Elimizdeki az sayıda şiirine bakarak denilebilir ki, Köroğlu yaşadığı çağın öteki ünlü ozanları ölçüsünde güçlü bir sanatçıdır. Gerek dilinin güzelliği ve onu ustalıkla kullanışı, gerek şiir tekniği, kafiye ve redifleri işleyiş ve buluşu gerçekten başarılıdır. Bu bakımdan gerek çağdaşları, gerek kendisinden sonra gelen ozanlar onun şiirlerine benzekler (nazireler) söylemişlerdir.”[1]

[1] Cahit Öztelli, Köroğlu Dadaloğlu Kuloğlu, Özgür Yayınları, 3. Basım, İstanbul 1997, s. 125.