Pendnameler

Şarkın en önemli yanlarından birisi nasihat kültürüne sahip olmasıdır. Geçmiş ve gelecek arasındaki sağlam irfan köprülerinden biri olan bu kültür, mâzînin birikimlerini tecrübesiz ve genç dimağlara aktarma görevini üstleniyordu. Tecrübe doğuda o kadar önemli bir şeydi ki, onlardan damıtılan nasihatler, gerektiğinde pek çok insanın hayatına ve zamanına mâl olması muhtemel tehlikelerden yeni nesilleri koruyor, bir irfan rehberi ve mektebi olma vazifesini icra ediyordu. Bu yüzden tarih boyunca nasihatler her insanın dikkatini çekmeyi başarmış, zenginlikleriyle insanları beslemişlerdir.

Şekilsiz, törensiz bir mektep haline gelmiş olan nasihat kültürünün edebiyata yansımaması düşünülemezdi. Bu sebeple Feridüddin Attar’ın Pendnâmesi kültürümüzde büyük bir yankı uyandırmış, birçok defa çevirisi yapılmış, benzerleri ortaya konmuştur. Konuyla alâkalı olarak Yunus Emre’nin Risâletü’n-Nushiyyesi, Nabî’nin Hayriyyesi, Sünbülzâde Vehbî’nin Lütfiyyesi, Güvâhî’nin Pendnâmesi burada zikredilebilir.

Şarkın büyük bilgesi Attar’ın eseri hâlâ değerinden bir şey kaybetmeden yaşıyor. İşte bu kıymetli eserden bir demet nasihat:

-Çok konuşanların göğüsleri içinde kalpleri hastadır.
-Ey aziz: Esenliği arıyorsan onu dört şeyde bulabilirsin; Emniyette olmak, aile saadeti, sonra vücut sağlığı ile feragattir.
-Kötü nefsini doyuran kimseler, onu günah işlemekte kahraman yaparlar.
-Ey oğul kalk uyan ki yarın çok uyuyacaksın.
-Nefsi kulluk ödevine çağırırsan tembellik eder. Fakat günah işlemeğe gelince çevikleşir. En iyisi bu yaramazı zindana atmak, her ne derse tersini yapmaktır.
-Ey delikanlı alçak gönüllüğü âdet edinirsen bütün cihan seni sever.
-Halini iki kişiden gizleme, uzman hekimden, gerçek dosttan.
-Şehvetin elinde esir olan zavallıyı hür bile olsa köle farzet.
-Sana dünyada ömür zevki lazımsa daima öfke ve sertlikten sakın.
-Acı günlerinde dert ortağı olanı sevinç gününde de mutlaka ara.
-Bu cihan neye benzer söyleyeyim mi? İnsanın rüyada gördüğü şeylere.
-Nimet zamanında şükür, belâ vaktinde sabır gönül aynasına parlaklık verir.
-Allah’tan mevki ve şerefinin artmasını istiyorsan gece gündüz duadan ayrılma.

Kaynak: Feridüddin-i Attar, Pendname Öğüt Kitabı, Çeviren: M. Nuri Gencosman, MEB, Üçüncü Basılış, Ankara 1963.