İŞÇİ EN FAZLA KAÇ SAAT ÇALIŞABİLİR?

Türkiye’de işçi haklarını düzenleyen en önemli mevzuatlardan biri 4857 sayılı İş Kanunu’dur. İşçilerin çalışma süreleri, fazla mesai sınırları, dinlenme hakkı ve iş güvenliği konuları bu kanun çerçevesinde belirlenmiştir. İş hayatında en çok merak edilen sorulardan biri de “İşçi en fazla kaç saat çalışabilir?” sorusudur. Özellikle uzun mesailer, vardiya sistemleri ve fazla mesai uygulamaları, hem işçiler hem de işverenler için sıkça tartışılan konular arasında yer almaktadır.

HAFTALIK ÇALIŞMA SÜRESİ

İş Kanunu’na göre, Türkiye’de haftalık çalışma süresi en fazla 45 saat olarak belirlenmiştir. Bu süre haftanın günlerine eşit şekilde dağıtılabilir. Örneğin, işveren haftada 6 gün çalışmayı tercih ediyorsa günlük 7,5 saatlik bir çalışma düzeni kurmalıdır. Haftanın 5 gününde çalışma yapılması halinde ise günlük süre 9 saate çıkabilir.

GÜNLÜK ÇALIŞMA SÜRESİ SINIRI

Günlük çalışma süresi normal şartlarda 11 saati geçemez. İşveren, işçiyi bir gün içinde 11 saatten fazla çalıştırırsa bu durum İş Kanunu’na aykırıdır. Yargıtay kararlarında da günlük 11 saati aşan çalışmaların işçinin sağlığını tehlikeye attığı belirtilmektedir.

FAZLA MESAİ UYGULAMASI

Haftalık 45 saati aşan her çalışma fazla mesai sayılır. Fazla mesai için işçinin onayı alınmalıdır ve fazla mesai ücreti normal saat ücretinin %50 fazlası olarak ödenir. İşçiler fazla mesai yapmak istemezse buna zorlanamazlar.

Bir işçi yılda en fazla 270 saat fazla mesai yapabilir. Bu sınırın aşılması hukuka aykırı kabul edilir.

GECE ÇALIŞMASI

İş Kanunu’na göre gece çalışması 20:00 ile 06:00 saatleri arasını kapsar. Gece çalışması için işçilerin günlük çalışma süresi en fazla 7,5 saat olabilir. Ancak bazı iş kollarında bu süre sözleşmelerle artırılabiliyor. Yargıtay, gece çalışmalarında işçi sağlığını koruyacak önlemlerin alınması gerektiğini özellikle vurgulamaktadır.

HAFTA TATİLİ VE DİNLENME HAKKI

İşçilerin haftada en az bir gün kesintisiz 24 saat dinlenme hakkı vardır. Bu hak, “hafta tatili” olarak bilinir. İşveren, işçiyi hafta tatilinde çalıştırırsa, o gün için işçiye ayrıca bir günlük ücret ödemek zorundadır.

Ayrıca işçiler, her 4 saatlik çalışmadan sonra en az 15 dakika ara dinlenmesi hakkına sahiptir. Günlük çalışma süresine göre bu dinlenme süreleri artırılabilir.

ÇALIŞMA SÜRESİNİN AŞILMASI HALİNDE NE OLUR?

İşverenin işçiyi yasal sınırların üzerinde çalıştırması, işçinin iş sözleşmesini haklı nedenle feshetmesine imkân tanır. İşçi, fazla çalışmaya zorlanırsa kıdem tazminatı talebiyle işten ayrılabilir. Ayrıca işveren hakkında idari para cezası uygulanabilir.

YARGITAY KARARLARI

Yargıtay kararlarında, işçilerin fazla mesaiye zorlanamayacağı ve çalışma sürelerinin işçi sağlığına zarar vermeyecek şekilde düzenlenmesi gerektiği açıkça belirtilmiştir. İşçinin rızası olmadan yapılan fazla mesai uygulamaları hukuka aykırıdır ve işçi lehine kararlarla sonuçlanmaktadır.

UYGULAMADA KARŞILAŞILAN SORUNLAR

Çalışma hayatında sık karşılaşılan sorunlardan biri, işverenlerin işçilere fazla mesai ücreti ödememesi veya fazla çalışmaları kayıt dışı bırakmasıdır. Bazı sektörlerde işçiler günde 12-14 saat çalıştırılmakta ve bu durum yasal sınırların aşılması anlamına gelmektedir. Bu tür uygulamalar işçi haklarını ihlal eden ciddi sorunlar yaratmaktadır.

Çalışma süreleri ve fazla mesai konusunda yaşanan uyuşmazlıklar iş mahkemelerine taşındığında, işçinin elindeki deliller büyük önem taşır. Bordrolar, tanık ifadeleri ve giriş-çıkış kayıtları davalarda belirleyici olabilir. Bu nedenle hak kaybı yaşamamak için sürecin uzmanlarca yönetilmesi önemlidir. Böyle bir durumda mutlaka avukata sor seçeneğini değerlendirmek gerekir.

SONUÇ

İşçi en fazla haftada 45 saat ve günde 11 saat çalışabilir. Gece çalışmaları için günlük süre 7,5 saat ile sınırlandırılmıştır. Fazla mesai için işçinin onayı alınmalı ve yıllık 270 saat sınırına uyulmalıdır. Ayrıca işçilere hafta tatili ve ara dinlenme hakları tanınmıştır.

İşverenlerin bu kurallara uymaması hem hukuki hem de cezai yaptırımlara yol açabilir. İşçilerin haklarını bilmeleri, gerektiğinde resmi mercilere başvurmaları ve profesyonel destek almaları iş barışının sağlanması açısından son derece önemlidir.